O dostępności dokumentów cyfrowych, część 1/2

O dostępności dokumentów cyfrowych, część 1/2

Ten wpis w dwóch częściach wygrał dla Katarzyny Kędzielskiej bilet na konferencję Accessibility Scotland. Zachowałem go w oryginalnej formie. Miłej lektury!

Dostępność cyfrowa (accessibility) polega na zapewnieniu pełnego dostępu do treści oraz możliwości wygodnej nawigacji i interakcji z serwisem dla każdego, bez względu na stopień (niepełno)sprawności. Niewiele ludzi zdaje sobie sprawę, że osoby niewidome i niedowidzące mogą bardzo sprawnie poruszać się po internecie i czytać zawarte w nim treści. Aby im to umożliwić, przy tworzeniu tekstów należy pamiętać o kilku prostych zasadach. 

Te wymienione tutaj to tylko kilka z wielu zasad zalecanych przez WCAG (Web Content Accessibility Guidelines – międzynarodową normę tworzenia dostępnych treści cyfrowych). Jednak stosowanie nawet tych kilku znacznie poprawi możliwość dostępu do Twoich dokumentów tekstowych dla każdego.

Nadaj odpowiednie style nagłówkom

Odpowiednio oznaczone nagłówki pomagają czytelnikowi tekstu zorientować się, jak wygląda struktura dokumentu. Niewidomi/słabowidzący nie są w stanie zauważyć, który nagłówek jest napisany większą czcionką czy innym kolorem, więc ich znajomość hierarchii treści (czy to, co teraz czytam, jest nowym rozdziałem, czy podrozdziałem poprzedniego?) wynika wyłącznie z oznaczeń stylów fragmentów tekstu. Dzięki poprawnie zastosowanym na nagłówkach stylom (czyli np. tytuł dokumentu – styl „Nagłówek 1”, rozdziały – styl „Nagłówek 2”, podrozdziały – styl „Nagłówek 3” itd.), użytkownicy czytników ekranu (czyli programów, które zsyntezowaną mową czytają tekst znajdujący się na ekranie) są nie tylko dobrze zorientowani w strukturze tekstu, ale również są w stanie szybciej nawigować po dokumencie i od razu przejść do miejsca, które ich interesuje. 

Gdy niewidomi/słabowidzący dostaną tekst bez oznaczeń stylów, muszą przeklikać się linijka po linijce, aż dojdą do rozdziału, który ich interesuje (o ile wiedzą, który ich interesuje, bo bez oznaczeń stylów nie znają struktury dokumentu i nie wiedzą, jakie są w nim rozdziały). Jeśli nagłówki w dokumencie są odpowiednio oznaczone, użytkownik jest w stanie w dowolnym momencie przeskoczyć do dowolnego rozdziału i podrozdziału i swobodnie nawigować po dokumencie, znając jego strukturę i hierarchię treści. 

Jak to zrobić?

Każdy szanujący się zaawansowany edytor tekstowy umożliwia nadawanie stylów. Najczęściej wymaga to jedynie zaznaczenia odpowiedniego fragmentu tekstu lub nagłówka i jednego kliknięcia w odpowiednim miejscu w menu. Jeśli nie wiesz, jak to zrobić w swoim edytorze, polecam znaleźć tę informację w wyszukiwarce. Oszczędzi Ci to sporo roboty – nadawanie nagłówków pomaga nie tylko użytkownikom czytników ekranu, ale i przyspiesza pracę twórcy tekstu. Dodawanie stylów do nagłówków automatycznie formatuje i uspójnia ich wygląd.

Nadaj odpowiednie nazwy nagłówkom

Bardzo istotne jest, aby nagłówki fragmentów tekstu były adekwatne do ich treści. Aby w wybranym fragmencie można było znaleźć to, czego się czytelnik spodziewa i co zapowiada jego nagłówek. Niewidomy/słabowidzący nie jest w stanie ogarnąć wzrokiem tekstu i w pierwszej chwili znaleźć słów kluczowych lub ocenić, czy znajdzie w danym rozdziale to, czego szuka. Musi przesłuchiwać zdania lub linijki po kolei. Dlatego odpowiednie i adekwatne nagłówki pozwolą mu szybciej znaleźć treść, której potrzebuje.

Jak to zrobić?

Przeczytaj same nagłówki swojego tekstu i zastanów się, czy na ich podstawie można wywnioskować, co czytelnik tam znajdzie. Jeśli nie – zmień nazwy nagłówków na bardziej odpowiednie. Zadbanie o to pomoże nie tylko niewidomym/słabowidzącym, ale również oszczędzi czas dobrze widzącym – oni też szybciej znajdą to, czego szukają, jeśli fragmenty tekstu zostaną odpowiednio nazwane.

Dodaj alternatywne opisy do grafik

Osoba niewidoma/słabowidząca nie może zobaczyć grafik. Jeśli więc ich treść jest istotna (np. pokazuje ważne zależności czy dane statystyczne) należy ją przedstawić również w formie tekstowej i dodać jako tekst alternatywny do grafiki. Taki tekst jest czytany przez czytnik ekranu w miejscu obrazka. 

Jeśli treść grafiki jest omawiana dalej w tekście, nie ma co powtarzać informacji. Warto za to uprzedzić czytającego, właśnie w tekście alternatywnym, że omówienie treści grafiki znajdzie dalej w tekście. 

Jeśli grafika przedstawia jedynie listy, tabele lub zwykły tekst, należy ją usunąć i tekst z grafiki przepisać odpowiednio do listy lub tabeli stworzonych w edytorze lub wstawić jako tekst. Nie utrudniajmy niewidomym/słabowidzącym życia – po co coś, co może być przeczytane przez czytnik, wstawiać jako grafikę i samemu męczyć się z próbą opisania tego w tekście alternatywnym?

Bardzo częstym błędem jest dodawanie w opisie alternatywnym podpisu do obrazka, a nie opisu jego treści. Przykładowo, jeśli wykres przedstawia zysk ze sprzedaży danego sklepu w zależności od kategorii produktu, to opis alternatywny „Wykres przedstawia zysk ze sprzedaży danego sklepu w zależności od kategorii produktu” osobie niewidomej absolutnie nic nie powie! Dowie się ona tylko, co by zobaczyła na obrazku, jakby mogła go zobaczyć. 

Tekst alternatywny powinien przedstawiać treść grafiki. Powinien przedstawiać wszystkie istotne informacje, jakie można wyciągnąć, gdy się na nią patrzy. Powinien informować o tym, że nastąpił wzrost w takim a takim sektorze lub że zależność pomiędzy tym a tym wygląda tak i tak. Najlepszym testem na to, czy tekst alternatywny jest odpowiedni, jest przeczytanie go komuś. Jeśli osoba ta będzie wiedziała, co powinna wynieść z grafiki w danym kontekście, znaczy to, że tekst jest dobrze napisany. 

Szczegółowy poradnik o tym, jak pisać teksty alternatywne do różnego rodzaju grafik znajdziesz na akceslab.pl/poradnik. Nie trzeba być jednak mistrzem, aby zacząć pisać teksty alternatywne – wystarczy odrobina empatii i znajomość języka. 

Jak to zrobić?

W Wordzie kliknij na zdjęcie. W nowszych wersjach w menu na górze pojawi się zakładka „Format obrazu” a w niej przycisk „Tekst alternatywny”. W starszych wersjach trzeba kliknąć prawym przyciskiem myszy na zdjęcie > „Formatuj obraz” > „Tekst alternatywny”. Następnie dodaj odpowiedni tekst, który jest wyjaśnieniem treści obrazka, a nie jego podpisem. I gotowe. Jeśli interesuje Cię, jak to zrobić w innym edytorze – poszukaj.

Ustaw odpowiedni język

Jeśli w dokumencie pojawiają się słowa, cytaty lub fragmenty w obcym języku i nie są oznaczone w opcjach właściwym językiem, czytnik ekranu przeczyta je w języku dokumentu. O ile jeszcze czytelnik będzie w stanie zrozumieć przeczytanie jednego angielskiego słowa z polską wymową, o tyle jeśli natrafi na dłuższy fragment po francusku, zrozumienie tekstu nie będzie już takie proste pomimo znajomości języka.

Jak to zrobić?

W Wordzie należy zaznaczyć dany fragment w obcym języku, wejść w zakładkę „recenzja”, potem wybrać „język” > „ustaw język sprawdzania” i wybrać odpowiedni. Jeśli interesuje Cię, jak to zrobić w innym edytorze, polecam poszukać.

Ciekawe? To czytaj dalej!

Przeczytaj drugą część tego krótkiego, ale świetnego poradnika.

Katarzyna Kędzielska

Przede wszystkim studentka. W ramach Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych (MISMaP) na UW łączy Kognitywistykę z Neuroinformatyką. Po godzinach zajmuje się ogarnianiem i rozwijaniem nowo powstałego UX Magazynu oraz realizowaniem własnych UX-owych projektów. Lubi się uczyć i wciąż odkrywać świat i ludzi na nowo. Zadaje dużo pytań. Poza artykułami branżowymi czyta reportaże i książki popularnonaukowe, podróżuje, trenuje taniec na szarfach.

Kasia na LinkedIn




Komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *